لاستیک خودرو از مهم‌ترین اجزای ایمنی وسیله نقلیه به شمار می‌آید و انتخاب و نصب درست آن نقش مستقیمی در کیفیت رانندگی، چسبندگی به سطح جاده و حفظ کنترل خودرو دارد. یکی از موضوعاتی که کمتر به آن توجه می‌شود، جهت آج لاستیک است. در این میان، لاستیک‌های جهت دار به دلیل طراحی خاص خود، تنها در یک جهت معین بهترین عملکرد را دارند و اگر به‌درستی نصب نشوند، می‌توانند بخشی از کارایی خود را از دست بدهند.
لاستیک‌های جهت‌دار، که در اصطلاح انگلیسی به آن‌ها Directional Tires گفته می‌شود، دارای الگوی آج ویژه‌ای هستند که به‌طور اختصاصی برای چرخش در یک جهت مشخص طراحی شده است. شکل آج این لاستیک‌ها اغلب شبیه فلش یا حرف V است و این طراحی باعث می‌شود آب موجود روی سطح جاده به‌سرعت از زیر تایر خارج شود. همین ویژگی خطر پدیده هیدروپلنینگ یا همان سر خوردن روی لایه‌ای از آب را به میزان زیادی کاهش می‌دهد و ایمنی رانندگی را در شرایط بارانی یا جاده‌های خیس افزایش می‌دهد.
این نوع لاستیک‌ها به دلیل ساختار تقویت‌شده و طراحی مهندسی شده، در سرعت‌های بالا نیز پایداری قابل توجهی دارند. به همین دلیل، بسیاری از رانندگان حرفه‌ای و صاحبان خودروهای اسپرت، لاستیک‌های جهت‌دار را برای استفاده در مسیرهای پرپیچ‌وخم، جاده‌های کوهستانی و شرایط جوی نامساعد ترجیح می‌دهند. علاوه بر ایمنی، این لاستیک‌ها می‌توانند تجربه رانندگی نرم‌تر و کم‌صداتری را نیز به همراه داشته باشند.
تشخیص جهت لاستیک کار سختی نیست و معمولاً از دو راه انجام می‌شود. اولین روش بررسی الگوی آج است. اگر آج تایر به شکل V یا پیکان طراحی شده باشد، این نشانه‌ای واضح از جهت‌دار بودن آن است. روش دوم، نگاه کردن به دیواره لاستیک است؛ بسیاری از تولیدکنندگان روی لاستیک‌های خود علامت فلش یا عبارت‌هایی مانند Rotation و Directional درج می‌کنند تا مسیر صحیح چرخش مشخص باشد. در مورد لاستیک کامیون نیز اینجا بخوانید.
تفاوت لاستیک‌های جهت‌دار با مدل‌های غیرجهت‌دار در محدودیت نصب و جابه‌جایی آن‌هاست. لاستیک‌های معمولی را می‌توان در هر سمت خودرو قرار داد، اما لاستیک‌های جهت‌دار تنها باید در جهت تعیین‌شده نصب شوند. به همین دلیل، هنگام جابه‌جایی آن‌ها، تنها می‌توان تایرها را بین محور جلو و عقب جابه‌جا کرد و انتقال از سمت چپ به راست یا برعکس مجاز نیست. این محدودیت به‌خاطر طراحی آج و حفظ عملکرد بهینه تایر ایجاد شده است، چراکه تغییر جهت چرخش می‌تواند باعث کاهش چسبندگی، افزایش سایش نامتقارن و افت پایداری خودرو شود.
بالانس کردن و جابه‌جایی صحیح لاستیک‌های جهت‌دار نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. زمانی که لاستیک‌ها به‌درستی بالانس شوند، لرزش و صدای اضافی کاهش می‌یابد و فشار وارده به سیستم تعلیق خودرو کمتر می‌شود. همچنین، بالانس مناسب مانع سایش نامتقارن تایر شده و طول عمر آن را افزایش می‌دهد. اما در مورد جابه‌جایی، همان‌طور که گفته شد، باید دقت کرد که این تایرها تنها در همان سمت خودرو و بین محور جلو و عقب قابل جابه‌جایی هستند.
مراحل نصب لاستیک‌های جهت‌دار نیز باید با دقت انجام شود. پیش از نصب، باید دیواره تایر بررسی شود و علامت فلش یا عبارت‌های مربوط به جهت چرخش پیدا شود. سپس تایر باید طوری روی رینگ و خودرو نصب شود که جهت مشخص‌شده با مسیر حرکت خودرو هم‌خوانی داشته باشد. پس از نصب هر چهار لاستیک، بهتر است یک بار دیگر جهت همه آن‌ها کنترل شود تا اطمینان حاصل شود که نصب به‌درستی انجام شده است. این دقت در نصب، چه برای خودروهای سواری و چه برای وسایل نقلیه سنگین مانند اتوبوس‌ها، ضروری است.
نصب نادرست لاستیک‌های جهت‌دار می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند. کاهش چسبندگی در مسیرهای خیس، افزایش خطر هیدروپلنینگ، سایش نامتقارن، افت کنترل در پیچ‌ها و حتی افزایش مصرف سوخت از جمله پیامدهای آن است. در واقع، وقتی لاستیک برخلاف جهت طراحی‌شده می‌چرخد، تمام مزایای مهندسی شده در طراحی آج بی‌اثر می‌شود.
برای افزایش عمر لاستیک‌های جهت‌دار، نگهداری صحیح اهمیت بالایی دارد. بررسی منظم فشار باد و تنظیم آن بر اساس توصیه سازنده خودرو، می‌تواند نقش مهمی در حفظ کارایی تایر داشته باشد. همچنین بهتر است خودرو را برای مدت طولانی روی سطوح ناهموار یا شیب‌دار پارک نکنید، زیرا این کار می‌تواند به ساختار لاستیک آسیب بزند. اگر متوجه سایش غیرعادی در یک بخش از لاستیک شدید، بالانس یا سیستم تعلیق خودرو را بررسی کنید.
زمان تعویض این لاستیک‌ها نیز باید با دقت تعیین شود. حتی اگر ظاهر آج هنوز قابل قبول باشد، پس از چند سال استفاده، خاصیت کشسانی و ترکیب شیمیایی لاستیک کاهش پیدا می‌کند و عملکرد آن در شرایط مختلف افت می‌کند. اگر عمق آج کمتر از ۱.۶ میلی‌متر شود، ترک‌خوردگی در دیواره مشاهده شود یا لاستیک ضربه شدیدی خورده باشد، باید آن را تعویض کرد.
به‌طور کلی، انتخاب لاستیک جهت‌دار برای رانندگانی که در شرایط بارانی یا جاده‌های پرپیچ‌وخم تردد زیادی دارند، یک تصمیم هوشمندانه است. اما این انتخاب زمانی به نتیجه مطلوب می‌رسد که نصب، جابه‌جایی و نگهداری آن‌ها با دقت و بر اساس دستورالعمل سازنده انجام شود. با رعایت این نکات، می‌توان عمر مفید لاستیک‌ها را افزایش داد، مصرف سوخت را بهینه کرد و از رانندگی ایمن‌تر و لذت‌بخش‌تری بهره برد.